ĐÔNG Y TRỊ VIÊM ĐẠI TRÀNG
- Ngày nay do vấn đề an toàn vệ sinh thực phẩm, stress, căng thẳng trong cuộc sống, sử dụng thuốc không đúng, ăn uống không hợp lý, lối sống thiếu khoa học… làm cho tỉ lệ mắc bệnh viêm đại tràng ngày càng gia tăng.
ThS. BS. Nguyễn Đình Thục, Tổng Thư ký Trung ương Hội Đông y Việt Nam cho biết: viêm đại tràng thuộc chứng Phúc thống trong đông y. Viêm đại tràng có thể xảy ra ở nhiều lứa tuổi khác nhau, người cao tuổi cao gặp nhiều hơn, gây ra những cơn đau khó chịu cho người bệnh, ảnh hưởng đến sinh hoạt và cuộc sống hàng ngày.
Mặc dù không gây nguy hiểm tới tính mạng, nhưng nếu bị viêm đại tràng kéo dài, không được điều trị phù hợp, kịp thời sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe, gây suy nhược do không hấp thu được tinh hoa ngũ cốc, dần dần dẫn đến các bệnh lý liên quan khác cho cơ thể, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.
Một số thể viêm đại tràng sau thường gặp, các thầy thuốc đông y dựa vào từng thể bệnh, để đưa ra bài thuốc phù hợp. Bạn đọc có thể tham khảo các bài thuốc gồm những thành phần dưới đây. Tuy nhiên, bạn đọc nên có sự tư vấn về chuyên môn của y bác sĩ chuyên khoa khi sử dụng phương pháp y học cổ truyền để điều trị bệnh.
1. Viêm đại tràng thể thấp nhiệt
- Triệu chứng: Đau bụng, đi ngoài nhiều lần, phân vàng, mùi thối, có cảm giác nóng hậu môn, rêu lưỡi vàng dầy, mạch sác.
- Bài thuốc:
Bài 1 - Cát căn cầm liên thang gia giảm: Cát căn 12g, hoàng liên 8g, hoàng cầm 12g, bạch truật 12g, kim ngân hoa 16g, chích cam thảo 5g, mộc thông 12g, hoắc hương 5g. Sắc uống ngày một thang, chia 3 lần.
Bài 2 - Chỉ tả thang: Cát căn 12g, kim ngân hoa 12g, mã đề 12g, rau má sao 12g, thần khúc 12g, cam thảo 6g, hậu phác 12g, hoàng liên 12g, binh lang 8g. Sắc uống ngày một thang, chia 3 lần trước khi ăn 30 phút.
2. Viêm đại tràng thể tỳ vị hư
- Triệu chứng: Đau bụng, rối loạn tiêu hóa, đi 2-3 lần trong ngày, phân nát, người mệt mỏi, không muốn ăn, lưỡi nhợt, mạch tế nhược.
- Bài thuốc:
Bài 1: Tứ quân tử thang gia giảm: Bạch truật 12g, bạch linh 12g, đảng sâm 12g, hoài sơn 12g, cam thảo 5g, ý dĩ 10g, trần bì 5g, sa nhân 5g. Sắc uống ngày một thang, chia 3 lần trước khi ăn 30 phút.
Bài 2: Sâm linh bạch truật tán gia giảm: Đảng sâm 12g, biển đậu 12g, bạch truật 12g, cam thảo 5g, ý dĩ 10g, trần bì 5g, liên nhục 8g, cát cánh 10g. Sắc uống ngày một thang, chia 3 lần trước khi ăn 30 phút.
Bài 3: Vị Linh thang gia giảm: Trần bì 5g, hậu phác 10g, cam thảo 5g, mộc hương 8g, bạch linh 12g, bạch truật 12g, trư linh 10g, trạch tả 10g, can khương 5g. Sắc uống ngày một thang, chia 3 lần trước khi ăn 30 phút.
3. Viêm đại tràng thể tỳ thận dương hư
- Triệu chứng: Đau bụng ở hạ vị, sôi bụng, đi ngoài phân sống, hay đi vào buổi sáng sớm (ngũ canh tả), bụng lạnh trướng nhẹ, ăn kém, chậm tiêu, bàn chân tay lạnh, đau lưng, hay gặp ở người cao tuổi, mạch trầm tế nhược.
- Bài thuốc:
Bài 1 - Tứ thần hoàn gia giảm: Phá cố chỉ 16g, nhục đậu khấu 8g, ngô thù du 3g, nhục quế 5g, ngũ vị tử 6g, hoài sơn 12g, đại táo 3 quả, can khương 6g. Sắc uống ngày một thang, chia 3 lần trước khi ăn 30 phút.
Bài 2 - Phụ tử lý trung hợp Tứ thần thang gia giảm: Phụ tử chế 8g, đảng sâm 12g, bạch truật 12g, can khương 6g, chích cam thảo 6g, nhục quế 5g, phá cố chỉ 16g, ngô thù du 3g, nhục đậu khấu 8g, hoài sơn 12g, ngũ vị tử 6g, đại táo 3 quả. Sắc uống ngày một thang, chia 3 lần trước khi ăn 30 phút.
4. VIêm đại trang thể can tỳ bất hòa
- Triệu chứng: Mỗi khi suy nghĩ hay tức giận, bị kích động - stress thì bị đau bụng, đầy bụng, sôi bụng, đi ngoài, ngực sườn đầy tức, ợ chua, ăn kém, mạch huyền.
- Bài thuốc:
Bài 1 - Thống tả yếu phương gia giảm: Phòng phong 12g, trần bì 8g, bạch truật 16g, bạch thược 12g, nhân trần 12g, sơn tra 6g, hoài sơn 12g, hương phụ 6g, chi tử 8g, đại táo 3 quả. Sắc uống ngày một thang, chia 3 lần trước khi ăn 30 phút.
Bài 2 - Thống tả yếu phương hợp Tứ nghịch tán gia giảm: Phòng phong 12g, bạch truật 16g, bạch thược 12g, cam thảo 5g, trần bì 8g, sài hồ 6g, hoài sơn 12g, chỉ xác 6g, chi tử 8g, đại táo 3 quả. Sắc uống ngày một thang, chia 3 lần, trước khi ăn 30 phút.
Các biện pháp khác
Ngoài việc dùng các bài thuốc đã giới thiệu ở trên, ThS. BS. Nguyễn Đình Thục nhấn mạnh đến một số biện pháp cải thiện bệnh cũng cho hiệu quả cao, cụ thể là:
- Chế độ ăn kiêng: Chế độ ăn kiêng có thể đóng một vai trò quan trọng trong điều trị viêm đại tràng. Có nhiều loại thực phẩm thông thường gây ra vấn đề cho viêm đại tràng, nhưng để biết được những thức ăn hay gây ra rắc rối cho đại tràng của bạn, bạn nên nhớ loại thức ăn đó và tránh những lần ăn sau.
Một số thực phẩm cần lưu ý:
Hạn chế thực phẩm chứa nhiều chất béo, thực phẩm có hàm lượng chất béo cao nó có thể gây khó khăn cho hệ tiêu hóa. Hơn nữa, bất kỳ bệnh lý nào về đường ruột cũng có thể làm cho khó hấp thụ chất béo và dễ gây ra rối loạn tiêu hóa.
Nên ăn đồ ăn chín, uống sôi, tránh các loại thực phẩm có tác dụng kích thích như rượu, bia, cafein …
Nên kiêng theo thể loại bệnh: Ví dụ thể thấp nhiệt, kiêng các đồ ăn cay, nóng; thể tỳ thận hư hàn kiêng các thức ăn, đồ uống sống, lạnh (hàn), mát (lương) ….
- Thay đổi lối sống: Cùng với thay đổi chế độ ăn uống, có những thay đổi lối sống có thể giúp cải thiện viêm đại tràng.
- Quản lý tốt stress: Stress đã được tìm thấy làm kích hoạt hoặc trầm trọng thêm các triệu chứng viêm đại tràng mạn tính, vì vậy cần giảm stress càng nhiều càng tốt. Một số cách hiệu quả để giảm stress bao gồm tập thể dục, kỹ thuật thư giãn và tập thở thường xuyên, luyện giấc ngủ…
- Tập thể dục: Tập thể dục là một giải pháp ưu tiên hàng đầu của một sức khỏe tổng thể tốt, vì vậy không có gì đáng ngạc nhiên khi tập thể dục có thể giúp bạn cải thiện được viêm đại tràng mạn tính. Một số nghiên cứu cho thấy rằng, tập thể dục thường xuyên có thể làm giảm hoặc khỏi bệnh viêm đại tràng mạn tính, nhất là thể can tỳ bất hòa, có yếu tố thần kinh.
